کتاب ما از بهترین‌هاست / گفت‌وگو با دکتر دقیقی درباره «ابعاد محاسبه‌گری بیمه عمر»/ 1

دکتر علیرضا دقیقی اصلی، مترجم کتاب «ابعاد محاسبه‌گری بیمه عمر»، در بخش نخست گفت‌وگوی بیمه‌آنلاین با وی، تاکید می‌کند که این کتاب از بهترین کتاب‌های جهان در حوزه اکچوئری بیمه‌های عمر است.

  بیمه‌آنلاین - حامد هاتف: دکتر علیرضا دقیقی اصلی، مترجم کتاب «ابعاد محاسبه‌گری بیمه عمر»، در بخش نخست گفت‌وگوی بیمه‌آنلاین با وی، تاکید می‌کند که این کتاب از بهترین کتاب‌های جهان در حوزه اکچوئری بیمه‌های عمر است و چنانچه شرکت‌ها به مباحث آن توجه کنند، خواهند توانست بخش عمده‌ای از مسایل حوزه اکچوئری خود را در رشته بیمه‌های عمر حل و فصل کنند.

  دقیقی ضمن تشریح روش‌های مرسوم در محاسبه‌گری حق بیمه پیش از آزادسازی تعرفه‌ها، روش‌های پیشین را روش‌هایی مبتنی بر ضریب خسارت، ان هم ضریب خسارت‌های تخمینی، می‌داند و معتقد است، دوره‌ی این‌گونه محاسبات به پایان رسیده و شرکت‌ها در بازار آشفته و پررقابت امروز کشور در صنعت بیمه، نیازمند محاسباتی هرچه دقیق‌تر و علمی‌تر، به‌ویژه در رشته بیمه عمر که ابعاد محاسبه‌گری در آن تا چندین دهه بعد خود را نشان نمی‌دهد، هستند.

  کتاب «ابعاد محاسبه‌گری بیمه عمر» تألیف آلبرت ای. ایستون و تیموتی اف. هریس، ترجمه علیرضا دقیقی اصلی و ولی‌اله نظمی‌شرامین، از جمله منابع جدید در حوزهٔ محاسبات فنی بیمه‌های عمر و مستمری است.

  این کتاب چه خلاء‌هایی را پر می‌کرد که آن را ترجمه کردید؟

  واقعیت این است که امروزه بحث محاسبه‌گری در صنعت بیمه اهمیت کلیدی دارد. من طی زمانی که معاون پژوهشی پژوهشکده بیمه بودم هم در انتخاب کتاب‌ها به بحث کتاب‌های اکچوئری و موارد مرتبط با آن توجه خاصی داشتم. در واقع، شرکت‌های بیمه در دیگر کشورها به دلیل سابقه‌ای که در آن‌ها وجود دارد، محاسبه‌های فنی را به استخدام خود درمی‌آوردند و با استفاده از این محاسبه‌های فنی، نرخ‌های متناسب را بر اساس ریسک‌ها و خسارت‌ها محاسبه می‌کنند و ارائه می‌دهند.

  از سوی دیگر، صنعت بیمه ما برای مدت‌های مدیدی یک نظام تعرفه‌ای بوده است؛ یعنی کمیته فنی بیمه مرکزی نرخی را تعیین می‌کرده و همه شرکت‌ها از آن نرخ تمکین می‌کرده‌اند. البته تعیین این نرخ به‌صورت کف قیمت بوده، اما به شکل یک عرف، تقریبا همه همان نرخ را ارائه می‌داده‌اند و رقابت قیمتی در بازار به هیچ عنوان وجود نداشته است. بنابراین شرکت‌های بیمه رقابت را عمدتا در حوزه کیفیت کالا و تبلیغات و ابعاد دیگر پیش می‌برده‌اند. پس بیش‌ترین تاکید بر بحث مدیریت برند و بازاریابی و موارد مشابه بوده است که در آن حوزه‌ها هم تفاوت معناداری میان محصولات شرکت‌ها مشاهده نمی‌شده است؛ کما این‌که برای بسیاری از افراد شرکتی که از آن یک بیمه‌نامه را خریداری می‌کرده‌اند، اهمیت چندانی نداشته است.

  ولی این شرایط پس از روی کار آمدن نظام تعرفه‌ای تغییر کرد ...

  بله، پس از این‌که نظام تعرفه‌ای برداشته شد، بحث محاسبات فنی در کل صنعت بیمه اهمیت کلیدی پیدا کرد. متاسفانه از آن‌جا که صنعت بیمه ما در این بعد هم ضعیف بود و سابقه چندانی نداشت، کارشناسان این حوزه پیش از این کار نکرده‌اند و آموزش ندیده‌اند؛ بنابراین ما در این زمینه با ضعف جدی روبه‌رو هستیم. حتی می‌توان با قدرت گفت، تحصیل‌کردگان دانشگاهی این رشته‌ها نیز در سال‌های پیش کار مرتبط با محاسبه‌گری را انجام نداده‌آند و شاید بخشی از دانش خود را از یاد برده باشند؛ چنانچه بخش دیگری از دانش‌شان هم که می‌بایست در کار به تعالی و اوج برسد، در گذشته متوقف شده است. به همین دلیل ارایه بحث‌های جدید آموزشی در حوزه محاسبه‌گری بیمه اهمیت بسیار کلیدی دارد.

  و پژوهشکده بیمه در این حوزه چه کرده است؟

  دقیقا به همین دلایل، پژوهشکده بیمه در دو سال گذشته در برنامه‌اش انتشار حجم زیادی از کتاب‌های آکچوری را گنجاند. حال باید این نکته را هم اضافه کنیم که بیمه عمر را مدیران عالی صنعت بیمه، سندیکا و همگان دارند و روی آن تاکید می‌کنند که یک رشته‌ بیمه‌ای است که ما در آن عقب‌ماندگی داریم و زمانی که ما اعداد را نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که عقب‌ماندگی‌مان در بیمه عمر چندین ده برابر عقب‌ماندگی‌مان در بیمه‌های دیگر است.

  بنابراین بیمه عمر هم اهمیت کلیدی دارد. ضمن این که بیمه عمر به نوعی تکنیکی‌ترین رشته بیمه‌ای است؛ به این دلیل که در رشته بیمه عمر ابعاد محاسبات به چند ده سال بعد برمی‌گردد. برای مثال اگر شخص ثالث را اشتباه محاسبه کنیم، حداکثر در یک سال شرکت تسویه می‌کند و ابعاد نادرست محاسبات، خود را نشان می‌دهند. اما ابعاد محاسبه‌گری در بیمه عمر، از امروز آغاز می‌شود و تا چند ده سال بعد خود را به‌تمامی نشان نمی‌دهد؛ به همین دلیل هم محاسبات فنی و ریز بسیاری دارد. بنابراین لازم است در بیمه‌های عمر محاسبات بسیار دقیقی انجام دهیم؛ هم از بعد شرکتی و هم از بعد مقام ناظر. مقام ناظر باید چک کند که شرکت‌‌ها بر اثر اشتباه محاسبه در چند ده سال بعد به مشکل اساسی عدم توانایی پرداخت حق بیمه‌ها دچار نشوند.

  برگردیم به بحث کتاب شما ...

  من و همکار خوبم آقای نظمی که از مترجمان بسیار خوب در این حوزه هستند، بهترین کتاب ممکن را برای شرایط ویژه کشور جست‌وجو کردیم و می‌توانم ادعا کنم، در میان کتاب‌های موجود در این حوزه، کتابی که ما ترجمه کرده‌ایم از بهترین کتاب‌های دنیاست؛ از این لحاظ که هم اصول فرمول‌های آکچوری را دارد و هم از نظر نزدیکی به فضای محاسبات یومیه شرکت‌های بیمه، بهترین کتاب محسوب می‌شود.

  این کتاب با علم انتخاب شده و اگر در شرکت‌های بیمه مورد مطالعه قرار گیرد، مطمئنا شرکت‌ها خواهند توانست در محاسبات فنی بیمه‌های عمرشان، از نکات خیلی خوب آن استفاده کنند.

  جایگاه اکچوئری را پیش از آزادسازی تعرفه‌ها چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به هر حال بیمه مرکزی بر اساس محاسباتی تعرفه‌ای را برای عموم شرکت‌ها اعلام می‌کرده است.

‌  در دوره‌ای که آقای دکتر همتی ریاست عالیه بیمه مرکزی را داشتند، کمک‌های خوبی به این حوزه شد. حتی دانشگاه شهید بهشتی رشته علوم اکچوئری را در مقطع فوق لیسانس گنجانده است. ولی واقعیت این است که از این رشته به‌خوبی استفاده نمی‌شود. به‌عنوان مثال، در میان رشته‌های دانشگاهی حال حاضر، دانشجویان ‌رشته پزشکی در کنار مطالعاتی که می‌کنند، سریعا وارد بازار کار می‌شوند و رشته در عمل به تعالی می‌رسد. اما رشته‌های دیگری داریم که به‌رغم ارزش بالا، تحصیل‌کردگان آن‌ها، حتی در مقاطع تکمیلی، بستر عملی برای اجرای آن‌چه آموخته‌اند را در اختیار ندارند.

  پیش از این اصلا معنا نداشته است که یک شرکت بیمه، خود، محاسباتی داشته باشد. عموما کمیته فنی بیمه مرکزی محاسباتی را انجام می‌داده و یک نرخ عمومی به شرکت‌ها ابلاغ می‌شده است. این محاسبات هم به این شکل بوده است که بر حسب میزان خسارت‌های گذشته، به اضافه‌ی یک سربار، نرخ را تعیین می‌کرده‌اند. بعد از انجام این کار مشخص می‌شده که برای مثال، این ضریب خسارت بالا یا پایین است و بر اساس آن، حق بیمه‌ها نیز بالا و پایین می‌شده است. به این ترتیب نرخ‌ها با معیار ضریب خسارت تعدیل می‌شده است. البته شاید شیوه خیلی بدی هم نبود و می‌بینید که ما در حدود 70 یا 80 سال تاریخ صنعت بیمه، حتی یک مورد ورشکستگی هم نداشته‌ایم. اما زمانی که فضا به سمت رقابت می‌رود و شرکت‌ها نرخ‌های بسیار متفاوت از یکدیگر ارائه می‌دهند، در این بازار آشفته، این تخصص بسیار بسیار کلیدی خواهد بود.

  تغییرات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی بین کشور مبدا این کتاب و ایران، تاثیری در این محاسبه‌گری بیمه عمر ندارد؟ زیرا طول عمر و سلامت در کشور ما کمی پایین‌تر از کشورهای توسعه‌یافته است.

  البته درست است؛ ولی همه این موارد خود را در جداول عمر یا life tableها نشان می‌دهد. هر کشوری طبیعتا یا جداول عمر خود را دارد یا جداول مرگ و میر دنیا را با فضای داخلی خود بومی‌سازی می‌کند. با توجه به این‌که این جدول‌‌ها هست، تقریبا همه آن نمودهای اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، در آن جداول مشاهده می‌شود و با وجود آن جدول عمر، محاسبات یکسان است.